“جهاد اخلاقی از دیدگاه آیات وروایات”

 محقق :معصومه حسنی 

استادراهنما:سکینه ساروخانی

استاد داور:حجه الاسلام دکتر سید احمد میرخلیلی

چكيده

خداي متعال براي رشد و كمال اخلاقي اميال و غرايزي را در وجود انسان به وديعه گذاشته است، اما ، گاهي انسان را از مسير صحيح منحرف كرده و به وادي افراط و تفريط مي كشانند ، به همين جهت انسان براي مقابله با آنها نيازمند جهاد اخلاقي و شناخت عوامل و موانع و آثار آن است، در اين راستا در اين تحقيق در فصل اول عوامل وزمينه هايي كه باعث شكل گيري شخصيت و خلق وخوي او مي شوند و زمينه را براي جهاد اخلاقي انسان فراهم مي كنند تحت عنوان عوامل مؤثر بر جهاد اخلاقي بررسي شدند اين عوامل كه تأثير جدّي بر شخصيّت روحي انسان دارند عبارتند از وراثت، محيط (خانواده، جامعه)، معاشران و دوستان و… كه هيچكدام از عوامل تامّه نيستند به علت اين كه انسان مي تواند بر آنها غلبه كند، و از آن جايي كه انسان كمال طلب در صدد ياري عقل خويش است تا خود را براي رسيدن به فضائل و درك درجات عالي روحي آماده كند، عواملي مي توانند در رشد و پرورش او دخيل باشند كه در فصل دوم، مهمترين آنها مانند فضل و رحمت الهي، خود شناسي و خدا شناسي، تفكر و از اين قبيل، مورد بررسي قرار گرفته اند؛ در تمام اين عوامل، نتيجه اي در اثر رشد آنها در وجود انسان به وجود مي آيد و آن ايمان است و اين در حاليست كه خود اين اعمال حاصل ايمان هستند پس لازمه ي گام برداشتن در مسير جهاد اخلاقي اين است كه انسان حد اقلِ نصاب ايمان را داشته باشد ولي با توجه به اين كه ايمان داراي مراتب است با قدم گذاشتن در اين مسير ظرفيّت وجودي انسان بالا مي رود و قرين كمال برتر و عالي تر مي شود. حال اگر انسان، موانعي كه مانع از رسيدن او به خلق نيكو مي شوند را بشناسد مي تواند، آسيب شناسي اخلاقي و دروني كند و با رفع اين آسيب ها به كمك نيروي الهي، به سوي حل مشكل گام بر دارد، در همين راستا در فصل چهار مهمترين موانع از قبيل شيطان، هواي نفس و غرايز انسان كه شامل شهوت، غضب و وهم است، مورد بررسي قرار گرفتند. درك محرك بودن قواي انسان به سوي جهاد اخلاقي و مانعيت آنها براي اين مسير ثمره ي بحث و بررسي اين گفتار بود كه نتيجه بحث اين است كه افراط وتفريط در قوا ي شهوت و غضب و انحراف قوه ي وهم، باعث دور شدن انسان از خداوند، غافل شدن از ياد خدا، مشغول بودن به دنيا و پر شدن وجودش از گناهان و نا اميد شدن از درگاه خداي متعال است كه در اين صورت انسان به فكر جبران گذشته بر نمي آيد و غرق در گناهان خود باقي مي ماند. پس براي اين كه انسان بتواند قوه ي عقل خود را رشد دهد بايد ابتدا قوه ي شهوت و غضب را تهذيب كند كه با اصلاح اين دو، تهذيب قوه ي وهم و عقل به سهولت انجام مي پذيرد. ازجمله آثاري كه يك انسان مجاهد به آنها دست پيدا مي كند عبارت است از كسب فضايل اخلاقي، دريافت نشان واقعي شيعه، كسب مقامات والا و در نهايت خداوند امور را براي او سهل و آسان مي كند و در روزي او گشايشي قرار مي دهد. نتيجه اين كه يك انسان مجاهد با اين شناخت، هرگز لذت و شيريني وصول به فضايل و درك حقيقت را به لذات زود گذر مادي خود كه حاصل فريبندگي شيطان است نمي فروشد و همواره از خداي متعال درخواست خنكي عفو و حلاوت رحمت بي كرانش مي كند تا لحظه اي از ياد او غفلت نورزد وبه مقامات والاي الهي برسد.

كليد واژه : جهاد ، اخلاق ، جهاد اخلاقي ، تقوي ، تزكيه .