ما براى اوقات خواب خود افسوس مى خوريم كه چرا براى نماز شب بيدار نمى شويم، در صورتى كه اوقات بيدارى را به غفلت مى گذرانيم! زيرا اگر در بيدارى ، به توجّه و بندگى مشغول بوديم، توفيق بيدارى شب را نيز براى تهجّد و خواندن نافله ى شب و تلاوت قرآن پيدا مى كرديم
.
” حق مادر این است كه بدانی او تو را در جایی نگه داشته كه كسی نگه نمی دارد و از میوه ی دلش به تو داده كه كسی به كسی نمی دهد و از تو با همه ی وجودشان گوش و چشم و دست و پا و موی و پوست، با شادمانی و سرور نگهبانی و نگهداری كرده، و ناملایمات غم و اندوه و نگرانی ها را تحمل می كند و شادان و خرم است كه تو را سیر نماید و خود گرسنه بماند، تو را بپوشاند و خود برهنه باشد، تورا سیراب كند و خود تشنه بماند، خود در آفتاب باشد و بر تو سایه افكند، با تحمل مشقت، آرامش و تنعم تو را فراهم آورد و با پذیرش رنج بی خوابی تو را از لذت خواب بهره مند سازد، شكمش ظرف وجود تو و دامنش پناهگاه امن تو و سینه اش چشمه جوشانی برای رفع عطش تو، و جانش فدای تو شده و سرد و گرم روزگار را به خاطر تو پذیرا گشته است، پس باید به پاس این همه محبت و زحمت، شكرگزار او باشی، و هرگز نمی توانی مگر خدایت یاری كند. ”
(حیدری نراقی، علی محمد، رساله حقوق امام سجاد علیه السلام: شرح نراقی، ص 293)
امام سجاد علیه السلام در رساله ی حقوق خود در مورد حق مادر می فرمایند:
” حق مادر این است كه بدانی او تو را در جایی نگه داشته كه كسی نگه نمی دارد و از میوه ی دلش به تو داده كه كسی به كسی نمی دهد و از تو با همه ی وجودشان گوش و چشم و دست و پا و موی و پوست، با شادمانی و سرور نگهبانی و نگهداری كرده، و ناملایمات غم و اندوه و نگرانی ها را تحمل می كند و شادان و خرم است كه تو را سیر نماید و خود گرسنه بماند، تو را بپوشاند و خود برهنه باشد، تورا سیراب كند و خود تشنه بماند، خود در آفتاب باشد و بر تو سایه افكند، با تحمل مشقت، آرامش و تنعم تو را فراهم آورد و با پذیرش رنج بی خوابی تو را از لذت خواب بهره مند سازد، شكمش ظرف وجود تو و دامنش پناهگاه امن تو و سینه اش چشمه جوشانی برای رفع عطش تو، و جانش فدای تو شده و سرد و گرم روزگار را به خاطر تو پذیرا گشته است، پس باید به پاس این همه محبت و زحمت، شكرگزار او باشی، و هرگز نمی توانی مگر خدایت یاری كند. ”
(حیدری نراقی، علی محمد، رساله حقوق امام سجاد علیه السلام: شرح نراقی، ص 293)
اشته است كه با مقتضیات ضروری كه در زمان پیش می آید بجنگد، یعنی با ضروریت های اجتماعی و اقتصادی بشر. غالبا افراد مردم به موازات ضرورت های اجتماعی یك هوس هایی را هم ابتكار می كنند و بعد خیال می كنند كه این هوس ها هم جزء مقتضیات زمان است. اسلام با آن هوس ها مبارز كرده است و آن ها خیال می كنند اگر با اسلام باقی بمانند با زمان جلو نرفته اند.
مثلا زمان جلو رفت و وسیله تحریر و نوشتن را عوض كرد… حالا كم كم ماشین تحریر و چاپ آمده است … اما در حینی كه چاپ كه یك ضرورت اجتماعی است در میان بشر پیدا شد یك چیز دیگر هم پیدا شد؛ گروهی هواپرست و نادان از همین وسیله صنعتی سوء استفاده می كنند و انواع عكسهای فاسد كننده ی اخلاق و مقالات گمراه كننده و ویران كننده منتش می سازند. آیا این چیزها را كه مستقیما مولود هوا و هوس است باید به حساب علم و پیشرفت و مقتضیات ضروری زمان بگذاریم و در برابر آن ها تسلیم شویم؟!
… به موازات پیشرفت های علمی و فنی به ابتكار یك عده هوسران یك سلسله عادات پلید و مخرب جسم و جان و دشمن كار و فعالیت و تقوا و عفاف و آرامش هم به وجود می آید… عادت شده رو ناخن ها را لاك بزنند یا كله ها را گنبدی كنند. اینجا یك كسی می آید می گوید كه اگر قرار باشد من روی ناخنهای خودم را لاك بزنم تكلیف وضوی من چه می شود؟و چون اقتضای زمان این است كه روی ناخن من یك میلیمتر لاك باشد و اسلام می گوید روی بدن بدون حائل باید وضو گرفت پس اسلام با مقتضیات زمان مخالف است…
پاسخ این است كه تو میان پیشرفت های زمان كه هماهنگی با آن موجب بقا و عزت و سعادت است، با انحراف های زمان كه هماهنگی با آن جز تباهی نتیجه ای ندارد فرق نگذاشته ای.
اگر مقیاسی برای تشخیص می خواهی ببین چه چیزهایی هست كه اگر تو با آن هماهنگی نكنی واقعا در اجتماع عقب می مانی و چه چیزهاست كه اگر هماهنگی نكنی نه تنها عقب نمی مانی بلكه جلو می افتی… آیا اینشتین از آن جهت اینشتین است كه رقصیده است یا مست كرده و عربده كشیده است؟ خیر. آیا اگر كسی در دنیا طبق دستور اسلام عالم باشد، متفكر باشد، باتقوا باشد، عفاف داشته باشد، راستگو باشد، نمازش را بخواند، روزه اش را بگیرد، حج برود، خمس و زكات بدهد ولی در عمرش این چیزها را نداشته باشد، آیا اینچنین شخصی نمی تواند جزء انسان های درجه اول باشد؟ بالضروره می تواند باشد. پس این ها جزء مقتضیات زمان نیست بلكه جزء مقتضیات هوس های یك عده مردم بوالهوس است. هر جا كه می بینید اسلام ایستاده و چراغ قرمز زده است، قطعا جلو مقتضیات زمان نایستاده است بلكه جلو هوس ها ایستاده استو این بیچاره ها نمی توانند ایندو را از یكدیگر تشخیص دهند.
(كتاب خاتمیت اثر متفكر شهید استاد مرتضی مطهری بخش تعلیمات اسلام و هدف های پایان ناپذیر)
صالح بن سعید گوید: خدمت امام هادى علیه السلام رسیدم و عرض کردم : قربانت ،بعضی در صدد خاموش کردن نور شما و کوتاهى در حق شما بودند، تا آنجا که شما را در این سراى زشت و بدنامى که سراى گدایان نامند منزل دادند، فرمود: پسر سعید؟ تو هم چنین فکر مى کنى ؟! سپس با دستش اشاره کرد و فرمود: بنگر، من نگاه کردم ، بوستانهائى دیدم سرور بخش و بوستانهائى با میوه هاى تازه رس ، که در آنها دخترانى نیکو و خوشبوى بود مانند مروارید در صدف و پسر بچه گان و مرغان و آهوان و نهرهاى جوشان که چشم خیره شد و دیده ام از کار افتاد، آنگاه فرمود: ما هر کجا باشیم اینها براى ما مهیاست ، ما در سراى گدایان نیستیم
شدّت مغفرت و رحمت پروردگار مهربان به بندگان خويش، تا حدّي است که علاوه بر بخشش گناهان و برخورداری از نعمت بهشت، اعمال زشت و معصيت‌هاي انسان، پس از توبه، به حسنات مبدّل مي‌گردد و به صورت اعمال صالح، براي او مجسّم مي‌شود:
«وَ الَّذينَ لا يَدْعُونَ مَعَ اللَّهِ إِلهاً آخَرَ وَ لا يَقْتُلُونَ النَّفْسَ الَّتي حَرَّمَ اللَّهُ إِلاَّ بِالْحَقِّ وَ لا يَزْنُونَ وَ مَنْ يَفْعَلْ ذلِكَ يَلْقَ أَثاماً، يُضاعَفْ لَهُ الْعَذابُ يَوْمَ الْقِيامَةِ وَ يَخْلُدْ فيهِ مُهاناً، إِلاَّ مَنْ تابَ وَ آمَنَ وَ عَمِلَ عَمَلاً صالِحاً فَأُوْلئِكَ يُبَدِّلُ اللَّهُ سَيِّئاتِهِمْ حَسَناتٍ وَ كانَ اللَّهُ غَفُوراً رَحيما»[1]
و آنان كه معبود ديگرى با خداوند نمىخوانند، و نفسى را كه خدا محترم و مصون داشته، جز به حق نمىكشند، و زنا نمىكنند، و كسى كه چنين كند به كيفرى برخورد نمايد، عذاب او در روز قيامت دو برابر شود و در آن عذاب هميشه به خوارى بماند، مگر كسانى كه توبه كنند و ايمان آورند و عمل شايسته نمايند، پس آنهايند كه خداوند گناهانشان را تبديل به نيكىها مىكند و همواره خداوند بسيار آمرزنده و مهربان است.
این آیۀ شریفه، محو تجسّم عمل در آخرت را نيز آشکار می‌سازد. یعنی به بندگان می‌فهماند که اگر به توبه و انابه روی آورند و به سوی خداوند متعال باز گردند، عذاب الهی و دیگر آثار اخرویِ گناهان، محو و نابود می‌شود و افزون بر این، آثار سوء گناهان به آثار نیک محسّنات تبدیل می‌شود.
در هنگام شنيدن قرآن، انسان فرصت بيشتري براي دقت و ژرف‌نگري دارد، چراکه در هنگام روخواني قرآن قدري از فعاليت ذهن درگير چگونگي اداي حروف و صحيح خواندن مي‌شود، اما هنگام گوش دادن به آيات الهي ذهن مي‌تواند تنها بر معناي آيه تمرکز کند و اين دقت موجب تأثير بيشتر در انسان مي‌شود و گاه چنان اثري مي‌بخشد که گويا اختيار از کف انسان ربوده شده، بي‌اختيار به روي زمين مي‌افتد و شروع به گريه مي‌کند (إِذَا تُتْلَى عَلَيْهِمْ آيَاتُ الرَّحْمَن خَرُّوا سُجَّدًا وَبُكِيًّا).