همان گونه كه براي دانشجويان سال تحصيلي تقويم تحصيلي و موعد مشخصي براي نام نويسي و انتخاب واحد و امتحان پايان ترم مقرر مي گردد، در فرهنگ ديني نيز براي مردمان روزان و شبان، ماهها و سالها همراه با يك رشته برنامه ها و تكاليف است؛ مثلاً هر مسلمان دست كم براي خود سال مالي دارد تا بخشي از سود و دارايي اش را به عنوان خمس و ساير وجود شرعيه به نيازمنديهاي اجتماعي بپردازد.

عالم در شبانه روز در اوقات معيني در محضر خداوند به نماز برمي خيزد و بر سجده مي افتد. پنجشبنه ها و جمعه هاي هر هفته نيز براي او معني دارد. اصلاً بايد هر روز محاسبه نفس كند. همچنين يك ماه از سال را «روزه» مي گيرد. پيش از رمضان، ماههاي رجب و شعبان با برنامه هاي خودسازي مثل روزه، انفاق، استغفار، نيايش و… مؤمنان را آماده مي كند تا از نفحات انس و نسيم رحمت و جذبات حق بهره مند شوند. رمضان ماه تقوا، معرفت، تلاوت كلام ا…، خودسازي، صله رحم، اطعام، توبه و استغفار، نيكو ساختن اخلاق، رد مظالم و اداي حقوق مردم است، ماه ميهماني خدا. در ماه مبارك رمضان، ليلة القدر نقطه عطف مهمي است. در اين شب، حقيقت قرآن بر قلب پيامبر(ص) فرود آمده است؛ يعني خداوند متعال با بشر سخن گفته و براي او پيام فرستاده است. پس رمضان ماه گشوده شدن دريچه غيب به جهان طبيعت و نزول باران رحمت قرآني است. شايسته است ليلة القدر را در رمضان جستجو نموده و با نيايش و تأمل و تفكر و معرفت و توبه احيا كنيم و بدين صورت، سرنوشت معنوي و روحي و اخلاقي خوبي براي خويش از خدا بخواهيم.
بنابراين، در تقويم تربيتي اسلام، رمضان برجستگي و اهميت خاصي دارد.

اثرات بهداشتي و درماني روزه:
بدون ترديد در طب امروز و طب قديم، اثر معجزه آساي امساك در درمان انواع بيماري‏هاي جسماني و رواني به اثبات رسيده است. عامل بسياري از بيماري‏هاي جسماني، زياده روي در خوردن غذاهاي مختلف است.
پيامبر خدا(صلی الله علیه وآله) فرمود: «المعدة بيت كل داء و الحمئة رأس كل دوا» ؛ «معده مركز و خانه هر دردي است و پرهيز و اجتناب (از غذاهاي نامناسب و زيادخوري) اساس و رأس هر داروي شفا بخش است».بحارالانوار، ج 14، ص
همان‏طور كه منشأ بسياري از بيماري‏هاي رواني، افكار غلط، سوء ظن، گناه و شناخت غير معقول و غير منطقي است و روزه هم در خوردن و آشاميدن برنامه‏اي خاص را ارائه مي‏دهد و با ايجاد محدوديت هايي، معده و دستگاه گوارشي را تقويت مي‏كند و هم با كنترل افكار، اجتناب از گناه روان انسان را از آلودگي‏ها باز مي‏دارد.
به عبارت ديگر روزه زباله‏ها و مواد اضافي و جذب نشده بدن را مي‏سوزاند و در واقع بدن را «خانه تكاني» مي‏كند و روح را با تلاوت قرآن و خواندن ادعيه ويژه تقويت مي‏كند و خلاصه اينكه با روزه، سلامتي جسماني و رواني انسان تضمين مي‏شود و بر همين اساس پيامبر اسلام(صلی الله علیه وآله) فرمود: «صوموا تصحوا»؛ «روزه بگيريد تا سالم شويد»همان، ص 255.

«روزه» یکی از برنامه های تربیتی و تکامل دهنده انسان و ضامن سعادت دنیا و آخرت و سلامت جسم و روح آدمی است. روزه رمز تقوا و پرهیزکاری ؛ تهذیب نفس و پالایش درون؛ تمرین صبر، خودداری و ایستادگی در برابر تمایلات اهریمنی نفس سرکش؛ و مبارزه با شیطان است.
روزه مکتب انسان ساز، آرامش دهنده روح و روان، تربیت دهنده نیروهای درونی، و زیبا کننده چهره شخصیت انسان در پرتو وصل به نیروی لایزال الهی است و جان انسان را در مسیر نسیم های رحمت الهی قرار می دهد.
روزه خانه تکانی دل از گناه و آلودگی، صفای باطن، و شکوفا کننده نهال ایمان در بوستان جان است. باید آن را یک موهبت الهی دانست که اثراتش در رشد و بالندگی، تربیت روح، اصلاح رفتار و اعتلای بهداشت روانی وصف ناشدنی است. آنچه پیش رو دارید، تنها بخشی از آثار و فواید تربیتی شگفت انگیز روزه است، که از نظر خوانندگان گرامی می گذرد.

دست یابی به ملکه تقوا
مهمترین فایده و اثر روزه که قرآن کریم به آن تصریح دارد، «تقوا» و پرهیزکاری است.
چنانکه می فرماید: « یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا کُتِبَ عَلَیْکُمُ الصِّیَامُ کَمَا کُتِبَ عَلَى الَّذِینَ مِنْ قَبْلِکُمْ لَعَلَّکُمْ تَتَّقُونَ . ای کسانی که ایمان آورده اید، روزه بر شما واجب شد، همانگونه که بر آنها که پیش از شما بودند واجب شد، باشد که تقوا پیشه کنید.»
تقوا حالت، ملکه و صفت ثابتی است که آدمی را از کمین گاه های شیطان و نفس اماره می رهاند و از آلودگی به گناهان و رذایل اخلاقی بازمی دارد. در واقع تقوا برای انسان به حصار و سپری می ماند که از حملات وسوسه های شیطانی و کشش ها و تمایلات نفسانی در امان می دارد. از این رو است که قرآن کریم ما را در آیات زیادی به این گوهر گرانبها توصیه می کند:« فاتقوا الله مااستطعتم؛ تا می توانید تقوای الهی پیشه کنید.»
تقوا سرآمد همه خصلت های اخلاقی «التقی رئیس الاخلاق»؛ سرچشمه همه کارها و نیکی ها، و کنترل کننده و رهنمون کننده افکار و رفتارهای انسانی است. چنانکه پیامبر اعظم (صلی الله علیه وآله) می فرماید:«علیک بتقوی الله، فانه راس الامر کله؛ بر تو باد تقوای الهی، چرا که سرچشمه همه چیز است.»

علامه طباطبایی در مورد فایده و ضرورت تقوا می گوید:«داشتن تقوا چیزی است که کسی در آن شک ندارد، چرا که هر انسانی با فطرت خود درک می کند، که اگر بخواهد به عالم پاکی و بلندی متصل شود، و به مقام بلند کمال و روحانیت ارتقاء یابد، اولین چیزی که لازم است بدان ملتزم شود این است که از افسار گسیختگی خود جلوگیری کند، و بدون هیچ قید و شرطی سرگرم لذت های جسمی و شهوات بدنی نباشد، و خود را بزرگتر از آن بداند که زندگی مادی را هدف بپندارد. و سخن کوتاه آنکه از هر چیزی که او را از پروردگار تبارک و تعالی مشغول سازد، بپرهیزد.»
تقوا پلکان بزرگ تکامل است؛ و هدف از انجام همه عبادات- همچون روزه- صعود به قله بلند واستوار این ارزش بزرگ الهی می باشد. این گوهر کمیاب چیزی نیست که به راحتی به دست آید، بلکه باید برای کسب آن رنج کشید؛ ازگناهان خویشتن داری کرد؛ دائم با تمایلات نفسانی نبرد نمود؛ و یک لحظه از وسوسه های شیطانی غفلت ننمود.

نوشته شده توسط خانم خلیلی