قال الباقر علیه السلام:
بنى الاسلام على خمسة اشیاء، على الصلوة و الزکاة و الحج و الصوم و الولایه.

اسلام بر پنج چیز استوار است، برنماز ، زکات ،حج ، روزه و ولایت (رهبرى اسلامى).

فروع کافى، ج 4 ص 62، ح 1

مردی خدمت رسول خدا صلی الله علیه وآله رسید وگفت :مرا از مکارم اخلاق آگاه کن.آن حضرت مکارم اخلاق را این گونه شمرد

1-عفو کردن کسی که به تو ست کرده است.

2-پیوند با کسی که از تو بریده است.

3-بخشش کسی که تو را محروم کرده است.

4-حق گویی،گرچه به ضرر توست.

بحار الانوار،ج66،ص369.

.امام على عليه السلام می فرمایند:

آفت عالمان، حبّ رياست است.

آفت زمام داران، ضعف سياست (تدبير) است.

آفت لشكر، سرپيچى از فرماندهان است.

آفت تمرين و رياضت، چيره شدن عادت است.

آفت رعيت، نافرمانى كردن است.

آفت پارسايى، كمىِقناعتاست.

آفت قاضيان، طمع است.

آفت اشخاص عادل، كمىِ پارسايى است.

آفت [شخص] شجاع، وا نهادن دورانديشى و احتياط است.

آفت قدرتمند، ناتوان شمردن دشمن است.

آفت بردبارى، خوارى است.

آفت بخشش، تأخير و تعلّل ورزيدن است.

آفت صرفه جويى، بخل است.

آفت هيبت و شكوه، شوخى است.

آفت جستجو، كامياب نشدن است.

منبع:میزان الحکم،ج1،ص180

امام علی (علیه السلام)فرمودند:خوش خویی در سه چیز است : دوری کردن از کارهای حرام،طلب حلال ،و فراهم آوردن آسایش و رفاه برای خانواده.

میزان الحکمه، جلد3،صفحه481

بحث اخلاق بسیار مهم است .ما در آیات و روایات چیزی بالاتر از محبت خدا پیدا نمی کنیم .اوج همه ی سیر و سلوکها و بندگی ها این است که انسان به این مقام برسد که خدا ما را دوست بدارد و ما هم خدا را دوست داشته باشیم .چیزی مثل محبت انسان را نمی سازند و به کمال نمی رساند. روایت داریم که دین چیزی جز محبت نیست و محبت چیزی جر دین نیست .این محبت می تواند به بندگان هم باشد .ما که می خواهیم به خدا محبت کنیم به بندگان خدا هم محبت کنیم زیرا خدا در بندگانش تجلی پیدا کرده است .محبت به اقوام و دوستان عین محبت به خداست و اذیت و آزارها آنها عین آزار خداوند است. چکار کنیم که مورد محبت خدا قرار بگیریم ؟پیامبر فرمود: واجب است که خدا دوست بدارد بنده ای را که دیگران به خشم بیاورند و او بخاطر خدا خشمش را کنترل بکند. تمام عزت ها این است که خدا بگوید :من شما را دوست دارم .یعنی فرد مقابله به مثل نکند. در کافی از امام سجاد(ع) داریم: من ننوشیدم جرعه ای که شیرین تر باشد از جرعه ی غضب و خشمی که فرو بردم و مقابله به مثل نکردم و حلم کردم. ممکن است که اول این کار سخت باشد. به پیامبر خطاب شد که این کوه را بخور و وقتی پیامبر نزدیک رفت یک لقمه ی شیرین شد و پیامبر آن را خورد،فرمود که خشم مثل کوه است ولی اگر صبر و حوصله کنید مثل یک لقمه شیرین می شود. اگر ما خشم خودمان را بخاطر خدا فرو ببریم محبوب خدا می شویم و مورد محبت خدا قرار می گیریم .حواریون که اصحاب خاص حضرت بودند و از حضرت عیسی پرسیدند که درعالم چه چیزی از همه بدتر و سخت تر است ؟حضرت فرمود :وقتی خدا به بنده ای خشم کند. بدترین چیزها این است که خدایی که حلیم است و به خشم نمی آید، به بنده ای خشم بگیرد .ما در سوره ی حمد می گوییم که خدایا ما را به راه راست هدایت کن و ما را به راه مغضوبین نبر ،آنها از گمراهان بدترهستند. پس ما چیزی بدتر از غضب خدا نداریم . حواریون گفتند که ما چکار بکنیم که مورد غضب خدا قرار نگیریم ؟حضرت فرمود : اگر شما بردبار باشید و خشمگین نشوید خدا هم شما را مورد غضب قرار نمی دهد . در روایت داریم :هر جور که با دیگران رفتار کنید با شما رفتار می شود. این جهان کوه است و فعل ما ندا ،سوی ما آید نداها را صدا. اگر انسان دلی را بسوزاند دلش را می سوزانند. چند قسمت خطبه ی شعبانیه درمورد اخلاق است .پیامبر در این خطبه فرمود : اگر کسی در این ماه مبارک رمضان جلوی بدی هایش را بگیرد، خدا هم روز قیامت به اوغضب نمی کند، اگر کسی در ماه رمضان اخلاقش پسندیده باشد من جواز عبور به بهشت را برای او صادر می کنم . این وعده قطعی است. ما نباید در ماه رمضان بداخلاقی های مان را توجیه کنیم . کسی که می گوید من خسته هستم و بداخلاقی می کند مثل این است که بگوید من خسته هستم ، پس شراب می خورم . انسان باید براعصابش مسلط باشد .بداخلاقی از گناهان کبیره ی نابخشودنی است .پس بد اخلاقی بدترین گناهان کبیره است یعنی بداخلاقی از شراب ، دروغ و خیلی گناهان دیگر بدتر است .اکثر جنایات در زمان عصبانیت اتفاق افتاده است .یک لحظه عصبانی باعث مرگ فردی می شود. امام صادق (ع)می فرماید : غضب کلید همه ی بدی هاست. انسان در حالت عادی جنایت نمی کند. خوش اخلاقی در خانه مهمتر است زیرا انسان در بیرون از خانه با دیگران رودربایستی دارد. در بیرون از خانه انسان بخاطر خودش هم که باشد خودش را کنترل می کند ولی در خانه خوش اخلاقی مهمتر است. والدین و بچه ها نباید درخانه بداخلاقی بکنند. حضرت عیسی فرمودند که منشا غضب، غرور و تکبر است. معمولا افراد با بالای دست خودشان غضب نمی کنند ولی به زیر دست شان غضب می کنند و آنها را تحقیر می کنند . حتی ریشه ی غضب می تواند خودپرستی و هوا پرستی باشد. گاهی چون به ما بر می خورد عصبانی می شویم. غرور ریشه ی تمام بداخلاقی هاست. امیرالمومنین می فرماید : خوش اخلاقی سرچشمه ی تمام خوبی هاست. نماز و روزه و احکام برای این است که ما خوش اخلاق باشیم .پیامبر می فرماید که من برای مکارم اخلاق مبعوث شده ام. کتاب زیبایی اخلاق نوشته ی حجت الاسلام والمسلمین فرحزاد است .

از بیانات حجت الاسلام والمسلمین فرحزاد

حديث امام صادق (ع) در توصيه به عنوان بصري روايت عنوان بصري يکي از دستورالعمل هاي بسيار مهم وجود مقدس امام صادق (ع)است که در بردارنده نکاتي نغز وبديع در تهذيب نفس است.و بسياري از عرفا،علما وبزرگان اخلاق اهتمام خاصي به اين روايت شريف داشته اند،از جمله مرحوم آيت الله العظمي سيد ميرزا علي قاضي طباطبايي به ارادتمندان وشاگردان خود دستور مي دادند که آن را بنويسند وعمل کنند و کراراً مي فرمودند: ((بايد آن را در جيب خود داشته باشيد وهفته دو بار آن را مطالعه کنيد.)) ترجمه اين روايت شريف براي بهره مندي تمامي مشتاقان سلوک الي الله چنين ذکر شده،
مرحوم علامه مجلسي در بحارالانوار مي فرمايد: به خط استادمان؛بهاءالدين عاملي روايتي را با اين مضمون يافتم :((شيخ شمس الدين محمد بن مکي (شهيد اول)گفت:من از خط شيخ احمد فراهاني (رﺣﻤﺔ الله)از عنوان بصري؛ که پير مردي سالخورده بود واز عمرش نود وچهار سال مي گذشت نقل مي کنم که او گفت : من سالياني به نزد مالک بن انس رفت وآمد مي کردم، زماني که امام جعفر صادق (ع)به مدينه آمدندبه محضر ايشان شرفياب شدم ودوست داشتم همان طئري که از مالک تحصيل علم کرده بودم از ايشان نيز کسب علم کنم.روزي آن حضرت به من فرمودند:من مردي تحت نظرم علاوه براين در هر ساعت از شبانه روز اذکاري دارم که به آنها مشغولم.پس مرا از عبادتم غافل نکن،و علومت را از سالک وراهنمايت (مالک بن انس )بگير ومثل گذشته با او رفت وآمد کن.

صفحات: 1· 2