نیز در خصوص نماز در سوره نسا آیه 101 آمده است : «و اذا ضربتم فی الارض فلیس علیکم جناح ان تقصروا من الصلاة؛ هنگامی که سفر کنید گناهی بر شما نیست که نماز را کوتاه بخوانید.» مقصود این است که در سفر شکسته خواندن نماز واجب است، «ولا جناح» در این جا به معنای وجوب است. از حضرت امام باقر(ع) دربارة «لا جناح» در این آیه سؤال شد، حضرت فرمود: همان گونه که «لا جناح» در آیة صفا و مروه به معنای وجوب است، در این آیه هم به معنای شکسته بودن نماز در سفر به گونة وجوبی است، نه به معنای مخیر بودن بین تمام و قصر(3).

خداوند منّت گذارده و حکم امتنانی برای مسافر وضع و هدیه کرده است. رد کردن و برگرداندن هدیه الهی،‌ خلاف ادب است. بنابراین عقل سلیم تجویز نمی کند که بر خلاف خواسته خداوند در سفر، نماز را تمام بخواند و یا روزه بگیرد امّا اگر کسی بر خلاف این حکم عمل کند،‌ یعنی مسافر در سفر نماز را چهار رکعتی بخواند ویا روزه بگیرد،‌ صحیح نیست، به دلیل روایاتی که وارد شده که کوتاه خواندن نماز در سفر یک نوع تخفیف الهی است و ادب اقتضا می کند که انسان این تخفیف را رد نکند و نسبت به آن بی اعتنایی به خرج ندهد.

ناگفته نماند مشهور فقهای اهل سنت نیز مانند شیعه قائل به شکسته شدن نماز در مسافرت هستند اما در مقدار مسافت با شیعه اختلاف دارند .

در روایات اهل سنت از پیغمبر اکرم (ص) نقل شده که در باره نماز قصر فرمود : «صدقة تصدق الله بها علیکم فاقبلوا صدقته؛ (4) هدیه ای از خداوند است. آن را بپذیرید».

نظیر این حدیث از طریق شیعه نیز آمده است. امام صادق (ع) از پیامبر نقل می کند: «افطار در سفر و نماز قصر، از هدایای الهی است. کسی که از این کار صرف نظر کند، هدیه الهی را رد کرده است» .(5)

امام باقر(ع) فرمود: «گروهی با پیامبر در ماه مبارک رمضان در سفر بودند. پیامبر در سفر روزه نگرفت، ولی برخی از همراهان روزه گرفتند. پیامبر فرمود: « اینان تا روز قیامت از نافرمانان خواهند بود».(6)

امام صادق(ع) فرمود: «خدا بر مریض و مسافر تصدًق کرده که روزه نگیرند. آیا پسندیده است که صدقة خدا برگردانده شود؟!‌»(7)

امّا این که در زمان ما مسافرت‌ها آسان شده و در مدت کمی مسافرت هشت فرسخی انجام می شود و خستگی احساس نمی شود، بنابراین روزه گرفتن در مسافرت مشکل نیست،‌ جوابش این است که: علّت و فلسفة واقعی احکام شرعی بر ما معلوم نیست. روایات حکم تقصیر نماز و روزه نگرفتن را بر سفر هشت فرسخی مبتنی کرده، چه مسافر خسته شده و چه خسته نشده باشد. بنابراین ملاک در قصر و اتمام نماز و افطار روزه، خستگی و عدم آن نیست، گرچه سفر حتی با وسایل سریع السیر خسته کننده است. ملاک مقدار مسافت است. اگر ملاک را خستگی و عدم خستگی بگیریم، چه بسا افرادی با شتر مسافرت بیست فرسخ انجام می دهند، ولی خسته نمی شوند؛ برعکس افرادی دو فرسخ مسافرت می کنند و خسته می‌شوند. پس ملاک بر اساس روایات، پیمودن مسافت شرعی یعنی هشت فرسخ است. هر کس این مقدار مسافت را چه در یک روز یا در چند دقیقه بپیماید، ‌نمازش شکسته خواهد بود و روزه را باید افطار کند.(8)

به عبارت دیگر: گرچه یکی از عوامل این حکم، آسان گرفتن بربندگان است، امّا قرائن نشان می دهد که تنها عامل نیست،‌ زیرا کسی که با خستگی زیاد به مقصد رسیده، ‌در همان زمان که به مقصد می رسد، اگر قصد ده روز اقامت کند، ‌نمازش تمام است و روزه هم در شرایط وجوب ، واجب خواهد بود. پس ملاک در سقوط روزه و شکسته شدن نماز تنها خستگی نیست.

منبع:سایت پاسخگوی دینی

پی نوشت ها:
1و2 - وسائل الشیعه،‌ج7، ص 130 و 131، از ابواب من یصح منه الصوم، باب 4، حدیث 1 و 2.
3 - نورالثقلین ، ج1، ص 542.
4 - سنن بیهقی، ج 3، ص 134 .
5 - تفسیر نمونه، ج4، ص 97، به نقل از وسایل الشیعه، ج 5، ص 540 .
6 - وسائل الشیعه، ج 7، ص 124.
7 - همان.
8 - تفسیر المیزان، ج 2، ذیل آیة‌184 بقره،‌ ص 11.

صفحات: 1· 2